Termin metapoznanie odnosi się do zdolności jednostki do planowania, monitorowania, oceniania i wprowadzania zmian w swoim zachowaniu związanych z uczeniem się, w celu skuteczniejszego radzenia sobie z wyzwaniami. Dla uczniów posiadanie umiejętności metapoznawczych oznacza, że są oni w stanie rozpoznać swoje zdolności poznawcze, potrafią kierować własnym uczeniem się, oceniać swoje wyniki, zrozumieć, co spowodowało ich sukcesy lub porażki oraz potrafią uczyć się nowych strategii.
Umiejętności metapoznawcze są przydatne w nauce wszystkich przedmiotów, ponieważ poprawiają sposób, w jaki się uczysz, a nie to, czego się uczysz. Są one również możliwe do nauczenia, w związku z tym nauczyciele wszystkich przedmiotów powinni pomagać swoim uczniom w ich rozwijaniu.
Chociaż metapoznanie polega na tym, że uczniowie przejmują kontrolę nad własnym uczeniem się, nauczyciel jest nadal potrzebny, aby pomóc im rozwijać umiejętności i strategie. Zaleca się, aby uczyć metapoznania równolegle z treściami przedmiotowymi, zamiast organizować specjalne sesje dotyczące „uczenia się jak się uczyć” lub „umiejętności myślenia”.
Cała lekcja musi być zorganizowana w sposób, który pozwala uczniom ćwiczyć strategie metapoznawcze. Ogólnie rzecz biorąc lekcje trzeba podzielić na cztery etapy: Ty, Planowanie, Działanie i Ocena.
- Etap „Ty” polega na tym, że uczniowie rozpoczynają lekcję od rozważenia swojej wcześniejszej wiedzy na dany temat oraz wszelkich strategii, które wcześniej stosowali, aby się go nauczyć.
- Etap „Planowanie” polega na wyznaczeniu uczniom zadania (celu nauki). Cel nauki musi być jasny i precyzyjny.
- Na etapie „Działania” uczniowie wykonują zadanie, monitorując na bieżąco swoje postępy. Szczególnie ważne jest podkreślenie wszystkiego, co ich może dezorientować, ponieważ pokazuje to uczniom, że dezorientacja jest integralną częścią procesu uczenia się. Rozpoznanie tego, czego nie rozumiemy, prowadzi również do lepszego metapoznania.
- Na koniec, na etapie „Ocena” (zwykle pod koniec lekcji), należy dać uczniom czas na ocenę tego, czego się nauczyli – jak skuteczna była ich strategia w osiąganiu celu nauki? Co poszło dobrze, a co nie? Co mogliby zrobić inaczej następnym razem i do jakich innych rodzajów problemów mogliby zastosować tę strategię?
Aby uczniowie mogli rozwijać nowe strategie metapoznawcze, uczyć się na swoich błędach i głęboko zastanawiać się nad tym, czego się nauczyli, zadania, które otrzymują, muszą być trudne (ale w zasięgu ich możliwości). Jeśli uczniowie dostają trudne zadanie do wykonania, istnieje większe prawdopodobieństwo, że zapamiętają informacje z tego zadania na przyszłość, niż gdyby dostali zadanie zbyt łatwe. Ważnym aspektem jest tutaj upewnienie się, że uczniowie są zachęcani do przejścia przez trzy fazy: planowania, monitorowania i oceniania. Poniższy przykład może pomóc lepiej zrozumieć, jak to powinno wyglądać w codziennej praktyce, stosując metapoznanie w porównaniu do codziennego procesu nauczania bez użycia strategii metapoznawczych.
Lekcja matematyki na dwa sposoby
Klasyczne nauczanie
W klasie pierwszej grupa uczniów otrzymała tubę Smarties. Poproszono ich o otwarcie pudełka, a następnie posortowanie zawartości według koloru. Po wykonaniu tego zadania uczniowie zostali poproszeni o stworzenie jak największej liczby działań dodawania, używając kolorów. Uczniowie stworzyli wiele różnych obliczeń. Użycie języka matematycznego było pozytywne, podobnie, jak zapisy dokonywane przez uczniów.
Nauczanie z wykorzystaniem metapoznania
Jeśli bardziej świadomie wspieramy metapoznanie uczniów, lekcja powinna rozpocząć się w bardziej otwarty sposób od zadania pytania: Czego możemy nauczyć się z tuby Smarties? Możemy dać uczniom trochę czasu na manipulowanie Smarties i zastanowienie się nad pomysłami. Następnie możemy skupić się na ich planowaniu, aby znaleźć najlepszy sposób podejścia do problemu. Następnie możemy zebrać różne pomysły od uczniów i zachęcić klasę do rozważenia najlepszych. Podczas pracy nad pomysłami nauczyciel może zadać klasie (faza monitorowania) pytania:
- Czy jest to najlepszy sposób podejścia do problemu?
- Czy mogą wymyślić inny sposób?
- Czy są zadowoleni z przebiegu aktywności?
Na koniec zajęć uczniowie mogą udzielić informacji zwrotnej na temat tego, jak bardzo byli skuteczni, a w przypadku powtórzenia zajęć, czy podeszliby do nich inaczej (faza oceny).
Kluczową różnicą między dwoma podejściami jest to, że drugie podejście opiera się na zasadach planowania, monitorowania i oceny, wymaga bardziej wspólnego uczenia się i myślenia wymagającego zaangażowania.
Zachęcanie do metapoznania w klasie to sposób, aby upewnić się, że uczniowie uczą się skutecznie. To pomoże im przez całe życie, rozwijając ich wytrwałość, pamięć, samoświadomość, umiejętności rozumowania i zdolności rozwiązywania problemów.
Bibliografia
Davies, C. (2017, September 10). Master maths with metacognition. Focus Education. https://www.focus-education.co.uk/blogs/blog/master-maths-metacognition
Sword, R. (2021, March 17). Metacognition in the classroom: Benefits & strategies. High Speed Training. https://www.highspeedtraining.co.uk/hub/metacognition-in-the-classroom/