For Pupils

Czy uczniowie szkół podstawowych są przygotowani do rozwijania umiejętności metapoznawczych?

Umiejętności metapoznawcze są kluczowe dla rozwijania krytycznego myślenia i autonomii w nauce, pozwalają uczniom myśleć o swoim myśleniu, oceniać, jak się uczą i wprowadzać zmiany w swoich metodach. Ale czy uczniowie szkół podstawowych są gotowi na rozwijanie tych umiejętności?

Źródło zdjęcia: Pexels

Umiejętności metapoznawcze pomagają uczniom zrozumieć i kontrolować swój proces uczenia się. Obejmują one zdolność do:

  • określania tego, co już wiedzą, a czego muszą się nauczyć,
  • wyboru odpowiedniej strategii do konkretnego działania,
  • monitorowania postępu i wprowadzania korekt, gdy coś nie działa.

Umiejętności te nie są wrodzone, wymagają nauczania i wzmocnienia, zwłaszcza w młodym wieku.

Chociaż uczniowie starszych klas szkół podstawowych mają pierwsze możliwości rozwijania umiejętności metapoznawczych, to tradycyjne systemy edukacyjne nie koncentrują się na nich systematycznie. W klasach zazwyczaj kładzie się nacisk na realizowanie materiału i rozwiązywanie ćwiczeń, a uczniowie rzadko otrzymują wskazówki, jak się uczyć. Pozostawia im to ograniczoną zdolnością do zrozumienia własnego procesu uczenia się i jego poprawy.

Niektórzy pedagodzy podejmują znaczące wysiłki włączenia umiejętności metapoznawczych do praktyki pedagogicznej. Przykładem może być grecki system edukacyjny. W analizowanym programie nauczania wszystkich klas szkoły podstawowej często spotykamy termin „metapoznanie”, co wskazuje na konieczność kształcenia odpowiednich umiejętności. Na przykład w osi „Mowa pisana – Czytanie” dla ostatnich dwóch klas szkoły podstawowej, na poziomie działań, proponowane są „zadania rozwijające metapoznanie uczniów (np. etapy i sposoby rozumienia tekstu) oraz metajęzyk (odpowiednie słownictwo i terminologia)” (DEPPS-APS, 2003). Co więcej, w książce nauczyciela klasy czwartej (w słowniczku) interesujące jest odniesienie do dwóch bardzo ważnych terminów metapoznawczych – metajęzyka i czynności metajęzykowych.

Źródło zdjęcia: Pexels

Podobne przykłady można znaleźć w nauczaniu matematyki. W książce nauczyciela drugiej klasy szkoły podstawowej jest napisane, że uczniowie nie rozwiązują zadań opartych na słowach kluczowych, ani przy użyciu wzorów i reguł. Uczą się podchodzić do nich na podstawie swojej logiki i zdolności myślenia. Uczą się oceniać informacje, łączyć je w celu wyboru strategii rozwiązania problemu (niekoniecznie operacji matematycznej), weryfikować znalezione rozwiązanie przy użyciu innej strategii. Uczą się poprawiać problemy, uzupełniać je oraz oceniać, czy mają jedno czy więcej rozwiązań.
Umiejętności metakognitywne pomagają więc uczniom stać się bardziej autonomicznymi i pewnymi siebie w swoim procesie uczeniu się. Uczeń, który wie, jak ocenić i dostosować swoją strategię, jest lepiej przygotowany do sprostania przyszłym wyzwaniom edukacyjnym w miarę postępów w nauce i przechodzenia do wyższej klasy, gdzie niezależne uczenie się odgrywa ważną rolę.

Nauczyciele i rodzice mogą pomóc rozwijać te umiejętności prostymi metodami:

  • Zachęcanie do samooceny: Zadawanie uczniom pytań „Co rozumiem, a co muszę powtórzyć?” lub „Z jakimi trudnościami się zmagałem?”.
  • Wykorzystywanie informacji zwrotnej: Pomaganie uczniom w zastanowieniu się, co zrobili dobrze, a co mogą poprawić.
  • Wzmacnianie krytycznego myślenia: Tworzenie aktywności, w których uczniowie zastanawiają się, jak rozwiązać dany problem, a nie tylko postępują zgodnie z instrukcjami.

Wszystkie powyższe aspekty, a także wiele innych, zostaną podkreślone w projekcie CogniQuest, zarówno poprzez jego teoretyczną zawartość (Przewodniki), jak i poprzez proponowane praktyczne zastosowania (zestawy narzędzi, szablony, książki przygodowe, ćwiczenia refleksyjne).

Podsumowując, można zgodzić się, że włączenie metapoznania w program szkoły podstawowej może pomóc uczniom stać się bardziej efektywnymi i autonomicznymi. Chociaż ich przygotowanie w tej dziedzinie może być dzisiaj ograniczone, to dzięki odpowiedniemu wsparciu i wskazówkom mogą rozwijać te umiejętności, kładąc fundamenty pod udaną podróż edukacyjną.

Źródła