Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, dlaczego myślisz w określony sposób? A może „złapałeś się” na refleksji nad swoimi myślami? Ten fascynujący proces nazywa się „metapoznaniem”. W prostych słowach chodzi o myślenie o myśleniu. Metapoznanie to potężne narzędzie do planowania, monitorowania i oceny tego jak rozumiemy i wykonujemy zadania.
Wyobraź sobie, że wychodzisz ze swojego umysłu i obserwujesz swoje procesy myślowe, jakbyś był widzem. Dzięki temu możesz uzyskać interesujące spostrzeżenia na temat tego, jak radzisz sobie z wyzwaniami, podejmujesz decyzje i uczysz się nowych rzeczy. Zgłębimy zrozumienie tego, czym jest poznanie i metapoznanie oraz jak procesy te mogą być podstawą uczenia się.
Czym jest poznanie i metapoznanie?
Poznanie dotyczy nabywania, przetwarzania i wykorzystywania informacji. Obejmuje percepcję, uwagę, pamięć oraz rozwiązywanie problemów – zasadniczo to to, jak rozumiemy świat.
Metapoznanie natomiast to świadomość i zrozumienie naszych procesów poznawczych. Chodzi o monitorowanie, regulowanie i refleksję nad naszym myśleniem. Strategie metapoznawcze to techniki, których używamy do oceny uczenia się i rozwiązywania problemów.
Poznanie i metapoznanie są ze sobą powiązane i odgrywają dużą rolę w tym, jak myślimy i uczymy się. Wpływają na siebie nawzajem i pomagają nam rozwijać nasze zdolności poznawcze. Procesy te kształtowane są przez czynniki takie jak: wcześniejsza wiedza, motywacja, uwaga i środowisko. Na przykład dziecko uczące się o zwierzętach wie, że posiadanie czterech nóg jest cechą wielu zwierząt (wcześniejsza wiedza). To, jak bardzo jest zmotywowane oraz jakie strategie stosuje, określi, ile nazw zwierząt będzie w stanie nauczyć się i zapamiętać.
Chociaż poznanie i metapoznanie są ze sobą powiązane, to jednak wyraźnie się różnią. Poznanie jest specyficzne dla konkretnej dziedziny, skoncentrowane na nauce w określonym obszarze, podczas gdy metapoznanie może być stosowana w każdej dziedzinie w celu poprawy myślenia i uczenia się. Poznanie jest zazwyczaj automatycznym, nieświadomym procesem, podczas gdy metapoznanie dotyczy samoregulacji i ulepszania operacji poznawczych.
Metapoznanie: Podstawa uczenia się
Co oznacza wykorzystanie metapoznanie jako podstawy uczenia się? Czy uczniowie mogą stosować strategie metapoznanawcze, aby lepiej rozumieć i zapamiętywać pojęcia? Absolutnie tak!
Zgodnie z badaniami Education Endowment Foundation (EEF, 2021), skuteczne stosowanie strategii metapoznanawczych może prowadzić do znacznych postępów w nauce, równoważnych dodatkowym siedmiu miesiącom nauki. Ten wpływ wynika z dwóch wymiarów metapoznania: wiedzy metapoznawczej i regulacji metapoznawczej.
Wiedza metapoznawcza polega na rozumieniu własnych zdolności poznawczych lub sposobów uczenia się, podczas gdy regulacja metapoznawcza dotyczy działań podejmowanych w związku z nauką. Na przykład uczeń uczący się nowego pojęcia wykorzysta konkretne strategie do przyswojenia materiału (wiedza metapoznawcza) oraz oceni swoje mocne i słabe strony w celu poprawy i osiągnięcia celu (regulacja metapoznawcza).
Cykl metapoznawczy
W naszym szybko zmieniającym się świecie, gdzie robotyka i sztuczna inteligencja przejmują wiele zawodów, kluczowe jest nauczenie następnego pokolenia najlepszych sposobów uczenia się. Metody nauki uległy zmianie i istotne jest dla uczniów powtarzanie swoich pojęć oraz interakcja z nimi przed oceną. Tego rodzaju nauka prowadzi do najlepszych wyników. Taki proces uczenia się wspierany jest przez cykl metapoznawczy składający się z czterech etapów:
- Etap planowania: Myśl i opracuj plan osiągnięcia celu.
- Etap monitorowania: Śledź postępy.
- Etap oceny: Oceń strategie osiągania celu.
- Etap refleksji: Zastanów się nad całym procesem uczenia się i przeanalizuj zastosowane podejścia.
Uczniowie dużymi umiejętnościami metapoznawczymi potrafią: planować, krytycznie oceniać, przewidywać zmiany, radzić sobie z trudnościami oraz refleksyjnie oceniać swoje mocne i słabe strony Rozumiejąc i stosując cykl metapoznawczy, uczniowie mogą rozwijać większą samoświadomość oraz kontrolę nad swoimi procesami poznawczymi, co prowadzi do lepszych wyników w nauce. Metapoznanie to więcej niż tylko umiejętność, to droga do uczenia się przez całe życie oraz adaptacyjności. Przyjęcie strategii metapoznawczych umożliwia uczniom bycie bardziej skutecznymi i odpornymi, dając im narzędzia potrzebne do odniesienia sukcesu w każdej dziedzinie.
Źródła
Saylor Academy. (n.d.). Thinking about thinking. Saylor Academy. Retrieved from https://saylordotorg.github.io
This vs. That. (n.d.). Cognition vs. Metacognition – What’s the difference? This vs. That. Retrieved from https://thisvsthat.io
Cambridge Assessment International Education. (n.d.). Getting started with metacognition. Cambridge Assessment International Education. Retrieved from https://cambridge-community.org.uk
Chartered College of Teaching. (n.d.). Metacognition, self-regulation and self-regulated learning: What’s the difference? Chartered College of Teaching. Retrieved from https://chartered.college