Η μεταγνώση βρίσκεται στο κέντρο του έργο και του ιστολογίου μας , τονίζοντας τον αντίκτυπός της στους μαθητές και στη διά βίου μάθηση . Αλλά από που προέρχεται αυτή η ιδέα και πώς έχει γίνει βασικό συστατικό της σύγχρονης διδασκαλίας;
Οι Ρίζες της Μεταγνώσης
Οι ρίζες της μεταγνώσης παραμένουν πολύπλοκες να τις προσδιορίσουμε — μερικοί ερευνητές τις εντοπίζουν σε Έλληνες φιλοσόφους όπως ο Πλάτωνας 1— αλλά το ενδιαφέρον για την έννοια έχει αυξηθεί σημαντικά κατά τον 20ο αιώνα. Ενώ ο John Flavell είναι αυτός που επίσημα θεωρείται ότι εισήγαγε την έννοια της μεταγνώσης στη δεκαετία του 1970, τα θεμέλια του όμως εντοπίζονται σε έργα των αρχών του 20ου αιώνα. Ο Γάλλος παιδαγωγός , Alfred Binet, (1905) διερεύνησε την «νοητική ορθοπεδική » με στόχο την ενίσχυση των δεξιοτήτων σκέψης ως απάντηση στις άκαμπτες εκπαιδευτικές πολιτικές. Αργότερα, το 1961, η Επιτροπή Εκπαιδευτικών Πολιτικών των ΗΠΑ ζήτησε προγράμματα σπουδών που αναπτύσσουν την ικανότητα κριτικής σκέψης των μαθητών αντανακλώντας ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις γνωστικές διαδικασίες.
Η έρευνα συνέχισε να εξελίσσεται και μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα, η μεταγνώση ήταν δομημένη γύρω τρεις κύριες προσεγγίσεις :
- Διδασκαλία γενικών δεξιοτήτων σκέψης
- Διδασκαλία γύρω από συγκεκριμένο θέμα σκέψης
- Ενσωμάτωση δεξιοτήτων σκέψης σε όλο το πρόγραμμα σπουδών
Αυτή η στροφή τόνισε την ανάγκη μεταρρύθμισης των εκπαίδευτικών πολιτικών δίνοντας προτεραιότητα στη μεταγνώση τόσο στην έρευνα όσο και στην πράξη.
Η Μεταγνώση στον 21ο Αιώνα
Ο 21ος αιώνας έχει εισαγάγει πολλαπλές προκλήσεις που απαιτούν προσαρμοσμένες μεθόδους μάθησης. Η ταχεία εξέλιξη της γνώσης, οδηγούμενη από τις ΤΠΕ ( Τεχνολογία Πληροφοριών και Επικοινωνίας ) και την ψηφιακή μάθηση , έχει αλλάξει τον τρόπο διδασκαλίας. Οι δεξιότητες του 21ου αιώνα τώρα επικεντρώνεται σε ικανότητες όπως η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα και η αυτορρύθμιση.
Αυτές οι ανάγκες επιταχύνθηκαν περισσότερο από την πανδημία COVID-19 , η οποία υπογράμμισε τον επείγοντα χαρακτήρα των αλλαγών στην εκπαίδευση, ιδιαίτερα την ανάγκη για αυτοκατευθυνόμενη μάθηση. Η ξαφνική μετάβαση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση έφερε στην επφάνεια ανισότητες στην ψηφιακή πρόσβαση και τη διδασκαλία, ενισχύοντας τη σημασία των μεταγνωστικών δεξιοτήτων στην ανεξάρτητη και αυτορυθμιζόμενη μάθηση.
Μεταγνώση και Ευρωπαϊκές Εκπαιδευτικές Πολιτικές
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει τη σημασία των μεταγνωστικών δεξιοτήτων στην εκπαίδευση. Το 2000, η Στρατηγική της Λισαβόνας εισήγαγε βασικές ικανότητες, συμπεριλαμβανομένης της «μάθησης να μαθαίνω» (learning-to-learn), ως απαραίτητες για να ευδοκιμήσουν οι μαθητές και στο σχολείο και στη ζωή. Πιο πρόσφατα , η σύσταση του Συμβουλίου της 22ας Μαΐου 2018 2, ενίσχυσε την ιδέα ότι η δια βίου μάθηση είναι κρίσιμη για την προετοιμασία των μαθητών για έναν γρήγορα εξελισσόμενα κόσμο.
Προκλήσεις και Ευκαιρίες στα Ευρωπαϊκά Σχολεία
Ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες εργάζονται προς κοινούς εκπαιδευτικούς στόχους, σημαντικές διαφορές στον τρόπο λειτουργίας των σχολείων παραμένουν ( μεγέθη τάξεων, αριθμός υποχρεωτικών ετών φοίτησης, μέθοδοι διδασκαλίας …). Επιπλέον, οι επιδόσεις των μαθητών συχνά συνδέονται με το κοινωνικο-οικονομικό τους υπόβαθρο 3, κάνοντάς το σαφές ότι τα εκπαίδευτικά συστήματα πρέπει να είναι περισσότερο συμπεριληπτικά.
Ταυτόχρονα , μελέτες όπως το TALIS (2018 ) αποκάλυψαν ότι δεξιότητες όπως η αυτοαξιολόγηση και η ανεξάρτητη μάθηση δεν διδάσκονται ευρέως στις περισσότερες ευρωπαϊκές σχολικές αίθουσες, όταν τα οφέλη τους στις επιδόσεις των μαθητών είναι ήδη αποδεδειγμένα. Η ενίσχυση αυτών των προσεγγίσεων στα σχολεία θα μπορούσε να βοηθήσει όλους τους μαθητές να γίνουν πιο σίγουροι, στοχαστικοί μαθητές.
Το μέλλον της μεταγνώσης στην Ευρώπη
Ενώ μια ενιαία ευρωπαϊκής προσέγγιση της μεταγνώσης ακόμη λείπει, το ενδιαφέρον για την εφαρμογή της μεγαλώνει. Ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, όπως το έργο CogniQuest, εξοπλίζουν καθηγητές και μαθητές με πρακτικούς πόρους για την προώθηση της αυτορυθμιζόμενης μάθησης σε πολλά διαφορετικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα.
Για την πλήρη αξιοποίηση των δυνατότητων της μεταγνώσης, απαιτείται συνεχιζόμενη συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών και ερευνητών. Η ενίσχυση των μεταγνωστικών πρακτικών στα ευρωπαϊκά σχολεία μπορεί να ενδυναμώσει τους μαθητές ώστε να γίνουν αυτονόμοι, καλύτερα εξοπλισμένοι για τις προκλήσεις του 21ου αιώνα.
Πηγές
Council Recommendation on Key Competences for Lifelong Learning. European Education Area. https://education.ec.europa.eu/focus-topics/improving-quality/key-competences.
DEPP. (2023). Education in Europe: Key figures 2022, 4th edition. https://www.education.gouv.fr/education-europe-key-figures-2022-378422.
European Commission. (2019). Directorate-General for Education, Youth, Sport and Culture/ Key competences for lifelong learning. Publications Office, https://data.europa.eu/doi/10.2766/569540.
Georghiades, P., (2004). From the general to the situated: three decades of metacognition. International Journal of Science Education, 26(3), 365-383. DOI: 10.1080/0950069032000119401.
OECD. (2023). PISA 2022 Results (Volume I): The State of Learning and Equity in Education, PISA, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/53f23881-en.
Schleicher, A. (2023). PISA 2022: Insights and Interpretations. OECD.
Vincent-Lancrin, S., Cobo Romaní, C. and Reimers, F. (eds.) (2022). How Learning Continued during the COVID-19 Pandemic: Global Lessons from Initiatives to Support Learners and Teachers. OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/bbeca162-en.
- Georghiades, P., (2004). From the general to the situated: three decades of metacognition. International Journal of Science Education, 26(3), 365-383. DOI: 10.1080/095006903200011940. ↩︎
- Council Recommendation on Key Competences for Lifelong Learning. European Education Area. https://education.ec.europa.eu/focus-topics/improving-quality/key-competences. ↩︎
- OECD. (2023). PISA 2022 Results (Volume I): The State of Learning and Equity in Education, PISA, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/53f23881-en. ↩︎